تهران – یک استاد دانشگاه با تأکید بر لزوم برخورد قاطع و مستمر با مرتکبین جرایم خشن، هشدار داد که اقدامات مقطعی در مقابله با پدیده “اراذل و اوباش” تنها به بازگشت مجدد این معضل منجر خواهد شد. او بر پایش دائمی و همه‌جانبه تأکید کرد که نه تنها به نفع جامعه است، بلکه هزینه‌های مادی و معنوی ناشی از این پدیده را نیز کاهش خواهد داد.
تعریف “اراذل و اوباش” در قاموس جامعه و قانون
مرتضی عبدزاده، استاد حقوق جزا و جرم‌شناسی، در تحلیلی از پدیده موسوم به “اراذل و اوباش” بیان کرد که این اصطلاح بر افرادی اطلاق می‌شود که “بی‌هدف و با یک‌سری رفتار نامتعارف، موجب ناهنجاری‌هایی می‌شوند.” وی تصریح کرد که در قانون مجازات اسلامی، “جرم یا عنوان مجرمانه‌ای به‌نام اراذل و اوباشی نداریم.” با این حال، او خاطرنشان کرد که این افراد “آمادگی برای ارتکاب انواع جرائم را دارند یا ممکن است در گذشته خودشان سابقه یک‌سری از جرائم را داشته باشند.” آنچه در حال حاضر مدنظر است، “آن ناهنجاری رفتاری یا آن چیزی است که مورد پسند جامعه ما نباشد.”
مقابله با اراذل و اوباش: گامی برای امنیت روانی و پیشگیری از جرم
عبدزاده تأکید کرد که مقابله با این افراد، گذشته از اینکه امنیت روانی و اجتماعی را برای شهروندان فراهم می‌کند، نوعی پیشگیری از وقوع جرائم دیگر نیز محسوب می‌شود. او افزود: “این افراد با حرکاتی که دارند، زمینه‌ساز بسیاری از جرائم دیگر هستند؛ اما خود این فعل مجرمانه نیست. هرچند که این افراد ممکن است رفتارهایی را مرتکب شوند که برای خود واجد عناوین مجرمانه قانونی است؛ مانند حمل مواد مخدر، مزاحمت برای نوامیس، حمل مشروبات الکلی، مصرف مواد مخدر و شرب خمر، ایجاد هیاهو، تظاهر به قدرت‌نمایی و این دسته از رفتارها که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است.”
این استاد حقوق جزا با اشاره به ضرورت دخالت پلیس در این زمینه، ادامه داد: “برخورد با این افراد یک امنیت روانی و اجتماعی برای مردم ایجاد می‌کند و یک پیشگیری از ارتکاب جرائم در آینده خود آن‌ها خواهد بود.”
رعایت حقوق شهروندی و رویکرد علمی در برخورد
عبدزاده در بخش دیگری از سخنانش، با یادآوری اصل ۳۷ قانون اساسی، بر لزوم حفظ حقوق شهروندی، کرامت انسانی و شأن و شخصیت انسانی تأکید کرد و اصل برائت را نیز به آن افزود. وی گفت: “این رفتارها باید بسیار علمی، سنجیده و دقیق باشد. به‌گونه‌ای که به افراد یا اشخاصی که به نوعی واجد این صفت نیستند یا در این وصف نمی‌گنجند، تعرضی صورت نگیرد. چرا که ممکن است ضررهای جبران‌ناپذیری به فرد بی‌گناه وارد شود و این رفتارها مورد سوءاستفاده بداندیشان قرار گیرد.” این هشدار، بر اهمیت برخورد مسئولانه و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده و تضییع حقوق افراد بی‌گناه تأکید دارد.
دسته‌بندی و راهکارهای کنترل: پایش دائمی و بهره‌مندی از علوم پیشگیری
او برای کنترل پدیده اراذل و اوباش، دو دسته از افراد را مورد توجه قرار داد:
- افراد دارای سابقه شرارت و عناوین مجرمانه: این افراد باید با پایش دائم و بهره‌مندی از اصول فنی تحت نظارت قرار گیرند تا از نظر روانی درک کنند که همواره در تیررس قانون هستند.
- افراد مستعد ارتکاب جرم: این افراد را می‌توان با بهره‌مندی از علوم و فنون پیشگیری از جرم، تا حد زیادی کنترل کرد.
وی همچنین نقش پایش مستمر، استفاده از ظرفیت معتمدین محلات و شناسایی سردسته‌ها و محل تجمع این افراد را در کنترل این پدیده مؤثر دانست. این رویکرد چندبعدی، نشان‌دهنده لزوم توجه به ابعاد اجتماعی و روانشناختی پدیده اراذل و اوباش در کنار ابعاد امنیتی آن است.
وظیفه ذاتی پلیس و انتظارات عمومی
عبدزاده خاطرنشان کرد: “برخورد با اراذل و اوباش جزو وظایف ذاتی پلیس است و نیاز به اعلام ندارد. مردم توقع عقلانی و منطقی دارند که این موضوع به‌صورت دائم، همه‌گیر و همه‌جانبه پیگیری شود.” او در پایان تأکید کرد: “این افراد از لحاظ شخصیتی دارای سابقه مجرمیت هستند و باید با آن‌ها به گونه‌ای مجزا از افراد مستعد ولی فاقد جرم برخورد شود. این برخورد باید علاوه بر علمی و منطقی بودن، کاملاً قانونی نیز باشد. نباید این‌گونه باشد که تنها در مقطعی بنا به سیاست یا شرایطی اقدامی صورت گیرد و بعد رها شود و پدیده دوباره بروز کند. هرچه این پایش دائمی و همه‌گیر باشد، به نفع جامعه خواهد بود و هزینه‌های مادی و معنوی آن را کاهش خواهد داد.”
این تحلیل جامع از پدیده اراذل و اوباش، بر لزوم یک رویکرد جامع، مستمر، قانونی و علمی در برخورد با این معضل اجتماعی تأکید می‌کند. تنها با چنین رویکردی می‌توان به امنیت پایدار در جامعه دست یافت و فضایی آرام و امن برای شهروندان فراهم آورد.