پس از تحولات اخیر در سوریه، ابهام و نگرانی‌ها به اوج خود رسیده است. طرح‌های بلندمدت برای تغییر بنیادین اوضاع سوریه، به نتیجه‌ای نامشخص انجامیده است. واکنش‌های سریع کشورهای عربی در نشست اردن، همراه با بیانیه‌های هشداردهنده از سوی گروه‌های مختلف، از جمله گروه‌های تروریستی، آمریکا و رژیم صهیونیستی، آینده این کشور را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.
تحریرالشام با وعده‌های جذاب اقتصادی، نظیر افزایش قابل توجه حقوق، تلاش می‌کند کنترل اوضاع داخلی را در دست گیرد و نگرانی‌های خارجی را کاهش دهد. اما عملی شدن این وعده‌ها، با توجه به محدودیت‌های شدید مالی و اختلافات داخلی در میان اعضای تحریرالشام، تقریباً ناممکن است. حتی در مورد تشکیل یک دولت موقت فنی که مورد حمایت غرب و کشورهای عربی است، اختلافات جدی وجود دارد. فعالیت بیش از پانزده گروه مسلح در مناطق مختلف سوریه، دستیابی به توافق بر سر یک دولت کارآمد را غیرممکن می‌سازد.
نقض پیمان‌های پیشین در خصوص برپایی خلافت اسلامی، چالش امنیتی بزرگی را برای مدعیان قدرت ایجاد کرده است. حدود بیست هزار تروریست داعشی، به خصوص در مناطق شرقی و شمالی سوریه، همچنان فعال هستند. این امر فشار زیادی را بر دولت دمشق وارد می‌کند و می‌تواند کنترل اوضاع را از دست آنها خارج کند. اخیراً نیز بیانیه‌ای از سوی برخی رهبران مذهبی تندرو از کشورهای مختلف، با تأکید بر تشکیل یک دولت مذهبی و احیای خلافت، وضعیت را پیچیده‌تر کرده است. این افراد در واقع رهبران مذهبی گروه‌های تروریستی هستند و در تشدید بحران سوریه نقش دارند.
تنها ترکیه ممکن است از ایده خلافت حمایت کند، اما نه خلافیتی به سبک داعش و نه با مرکزیت دمشق. ترکیه به دنبال ایجاد یک “دولت تکنوکرات سنی با مرکزیت آنکارا” است، ایده‌ای که با خلافت داعش و بازگشت به نظام اموی مخالف است. این نشان می‌دهد که گروه‌هایی که برای سرنگونی دولت اسد متحد شده بودند، در مورد جایگزین آن اختلافات شدیدی دارند و این امر، سوریه را با چالش‌های جدی در زمینه ثبات و امنیت مواجه کرده است.
در واقع، اختلافات میان گروه‌های مسلح سوریه، حتی پس از سقوط دولت اسد، ادامه دارد. برای گروه‌هایی که به دنبال قدرت هستند و از دین به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند، پیروزی به معنای چانه‌زنی و کسب امتیاز است. این درگیری‌ها ماهیتاً امنیتی هستند و با درگیری‌های میان احزاب سیاسی متفاوت است.
ترکیه در تلاش است تا دولتی تکنوکرات و مذهبی در سوریه ایجاد کند که مورد پذیرش منطقه‌ای و بین‌المللی باشد و با سیاست‌های پان‌ترکیستی اردوغان مغایرت نداشته باشد. اما تحقق این ایده با مخالفت‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی روبرو است. کشورهای عربی به سادگی این ایده را نمی‌پذیرند و این امر هزینه‌های سنگینی را برای ترکیه در پی خواهد داشت. وضعیت اقتصادی ترکیه نیز به گونه‌ای نیست که بتواند برای مدت طولانی از سوریه حمایت کند.
نگرانی و احتیاط مقامات ترکیه در هفته‌های اخیر، نشان از پیچیدگی وضعیت دارد. آنها با تأکید بر فراگیر بودن دولت، رعایت حقوق همه اقوام و مذاهب، و روابط با ایران و حزب‌الله، سعی در آرام کردن اوضاع دارند. اما واکنش سریع کشورهای عربی در اجلاس اردن، نشان از نگرانی آنها از تحولات سوریه دارد. تأکید بر غیرمذهبی بودن دولت آینده، عدم دخالت خارجی و همگرایی با اتحادیه عرب، در بیانیه کشورهای عربی، نشان از مخالفت آنها با مدل ترکیه است.
آمریکا و رژیم اسرائیل از سرنگونی دولت اسد خوشحال هستند، اما در مورد آینده سوریه نگرانند. آمریکا در کنترل اوضاع بی‌ثبات عاجز است. آنها نگران شکل‌گیری گروه‌های تندرو خارج از کنترل یا ظهور نسخه‌ای سوری از حزب‌الله هستند. این موارد می‌تواند موقعیت آمریکا و اسرائیل را تغییر دهد.
وضعیت اقتصادی سوریه نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. بحران اقتصادی یکی از دلایل اصلی تغییر دولت در سوریه بود. گروه جدید وعده بهبود اقتصادی داده است، اما تجربه نشان می‌دهد که کشورهای عربی کمک مؤثری نخواهند کرد. حتی با کمک کشورهای عربی، احیای اقتصاد سوریه دشوار خواهد بود. ترکیه نیز توانایی حمایت مالی از سوریه را ندارد. بنابراین، مدعیان جدید قدرت در سوریه، به زودی با واقعیت مشکلات اقتصادی روبرو خواهند شد.
