نتایج آزمون تیمز ۲۰۲۳ زنگ خطری برای کیفیت آموزش در ایران
آزمون بین‌المللی تیمز (TIMSS) در سال ۲۰۲۳، عملکرد ضعیف دانش‌آموزان ایرانی در مقایسه با کشورهای منطقه و جهان را آشکار ساخت. این آزمون که هر چهار سال یک‌بار در زمینه‌های ریاضی و علوم در پایه‌های چهارم و هشتم برگزار می‌شود، بر سطوح دانشی، کاربردی و استدلالی دانش‌آموزان تمرکز دارد. بر اساس نتایج، دانش‌آموزان ایرانی در اکثر شاخص‌ها در رتبه‌های پایین قرار گرفتند و از بسیاری از کشورهای همسایه عقب‌تر بودند. برای مثال، در ریاضی پایه چهارم، میانگین نمرات به عدد ناامیدکننده‌ای رسید و رتبه ایران در مقایسه با ۵۷ کشور شرکت‌کننده بسیار پایین بود. این وضعیت در پایه هشتم و در درس علوم نیز تکرار شد.
کشورهای منطقه‌ای همچون ترکیه، آذربایجان، امارات و… در این آزمون عملکردی بسیار بهتر از ایران داشتند. این امر نشان‌دهنده اختلاف فاحش کیفی در سیستم آموزشی ایران با بسیاری از کشورهای همسایه است.
دلایل این افت تحصیلی را می‌توان در عوامل متعددی جستجو کرد. علاوه بر مسائل مربوط به کیفیت منابع آموزشی و شیوه‌های تدریس در مدارس، عوامل اجتماعی و اقتصادی نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند.
کاهش مطالعه و افزایش استفاده از فضای مجازی، به ویژه محتواهای سرگرمی‌محور، از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر کاهش تمرکز و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان است. این موضوع به کاهش مهارت‌های خواندن و درک مطلب منجر شده است. همچنین، توزیع نامتوازن منابع آموزشی، وجود مدارس خاص با امکانات بسیار بهتر از مدارس دولتی و نابرابری آموزشی بین مناطق مختلف کشور، به تشدید این مشکل کمک کرده است.
وضعیت اقتصادی نامناسب بسیاری از خانواده‌ها، توانایی آن‌ها را برای تأمین نیازهای آموزشی فرزندانشان محدود کرده است. همچنین، اجبار برخی از دانش‌آموزان به کار کردن به جای تحصیل، فرصت‌های یادگیری آن‌ها را به شدت کاهش می‌دهد.
تمرکز بیش از حد بر کنکور و نادیده گرفتن یادگیری واقعی و مهارت‌آموزی، از دیگر عوامل مؤثر بر این وضعیت است. این رویکرد، انگیزه دانش‌آموزان برای یادگیری عمیق و فهم مفاهیم را کاهش داده و آن‌ها را از یادگیری مهارت‌های بنیادی مانند ریاضی و خواندن دور می‌کند. کاهش اعتماد به نظام آموزشی رسمی و کمبود سرمایه اجتماعی بین خانواده‌ها، معلمان و جامعه نیز در این مسئله نقش دارند. وضعیت نامطلوب اجتماعی و اقتصادی و عدم دید روشن به آینده، نیز انگیزه دانش‌آموزان را برای تلاش بیشتر کاهش داده است.
در مجموع، نتایج آزمون تیمز ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که اصلاحات جدی در سیستم آموزشی و توجه به عوامل اجتماعی و اقتصادی تاثیرگذار بر آموزش، برای بهبود وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان ایرانی ضروری است.
