رشد اخیر بازار سرمایه در ایران، علی رغم چالش‌های انرژی و تعطیلی برخی نهادها، توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است. این جهش ناگهانی، موجب اختلاف نظر کارشناسان اقتصادی در خصوص دلایل آن شده است.
برخی معتقدند مداخلات دولتی، به ویژه با محدود کردن دامنه نوسان به سه درصد، نقش اصلی را در این رشد ایفا کرده است. آنها این سیاست را نوعی تلاش برای جلوگیری از فرار سرمایه به بازارهای رقیب و جبران عقب‌ماندگی بورس در سال‌های گذشته می‌دانند. حذف ارز دولتی (نیما) و تحولات سیاسی نیز به عنوان عوامل مکمل در تداوم این روند مطرح شده‌اند.
گروه دیگری ضمن پذیرش تاثیر اولیه مداخلات دولتی، بر اهمیت عوامل سیاسی در حفظ این رشد مصنوعی تاکید دارند. به نظر آنها، کنترل دامنه نوسان، باعث جلوگیری از اصلاح طبیعی بازار و ایجاد تصویری کاذب از ثبات شده است. این رویکرد، تحلیل‌های بنیادی را بی‌اثر کرده و بازار را از واقعیت دور نگه می‌دارد.
هر دو گروه بر “ماهیت دستوری” این رشد صریحا تاکید می‌کنند و پیش‌بینی آینده بازار را با چالش‌های جدی و متکی بر تحلیل‌های بنیادی غیرممکن می‌دانند. به سرمایه‌گذاران جدید، به ویژه به منظور کاهش ریسک، استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری توصیه می‌شود. افت شاخص هم‌وزن در برخی روزها، در حالی که شاخص کل در حال رشد است، این ادعا را تقویت می‌کند.
حمید گنج‌خانی، از کارشناسان بازار سرمایه، ورود سرمایه‌های جدید، اخبار مثبت مانند افزایش سرمایه‌ها، تسهیل قیمت‌گذاری و معامله شرکت‌های دارای ارزش ذاتی پایین را از عوامل مهم این رشد می‌داند. وی افزایش دامنه نوسان را به عنوان محرکی برای رشد بیشتر و جذب نقدینگی بیشتر مطرح می‌کند.
مهرداد فرهادی، افزایش قیمت دلار و انتظار سودآوری بیشتر شرکت‌های دارنده دارایی ثابت و شرکت‌های صادرات‌محور را عامل اصلی رشد می‌داند. وی همچنین افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای موازی مانند طلا و سکه را از عوامل جذب سرمایه به سمت بورس می‌داند و بر نقش سیاست‌های حمایتی دولت اشاره می‌کند.
مریم محبی، رشد بازار را نتیجه مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ دولت، بانک مرکزی و سازمان بورس می‌داند و نه تنها حذف نرخ ارز نیما. به گفته او، جذابیت سهام کوچک در شرایط محدودیت دامنه نوسان ادامه خواهد یافت، اما تغییر دامنه نوسان در وضعیت فعلی، به دلیل احتمال واکنش‌های هیجانی مناسب نیست.
حسن رضایی‌پور، حذف قیمت‌گذاری دستوری و اظهارات مثبت مقامات دولتی را در ایجاد جو مثبت موثر می‌داند، اما بر نقش عوامل دیگری مانند نوسانات نرخ ارز و ریسک‌های سیستماتیک نیز تاکید دارد و از سرمایه‌گذاری‌های هیجانی هشدار می‌دهد.
محمد محسنی، حذف دلار نیما و سودآوری بیشتر صنایع صادرات‌محور را از عوامل مهم رشد می‌داند. وی همچنین بر نقش سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت و اهمیت آرامش اقتصادی و سیاسی در ایجاد ثبات تاکید می‌کند.
وزیر اقتصاد رابطه مستقیمی بین نرخ ارز و تورم نمی‌بیند، اما کارشناسان اقتصادی بر نقش شوک‌های ارزی در افزایش تورم و کاهش سطح رفاه تاکید دارند. تجربه چهار دهه گذشته نشان می‌دهد شوک‌های ارزی به طور قابل توجهی بر افزایش نرخ تورم تأثیر می‌گذارند.
