نزدیک به پنج دهه از آن روزگار سپری شده که کلنگ احداث موزه منطقه‌ای کرمانشاه بر زمین زده شد؛ پروژه‌ای که قرار بود در عرض چهار سال، ویترینی برای نمایش شکوه تاریخ کهن این دیار باشد، اما اکنون به یکی از طولانی‌ترین پروژه‌های عمرانی غرب ایران بدل گشته و همچنان در انتظار تحقق است.
استان کرمانشاه، با داشتن حدود 4200 محوطه و اثر تاریخی، سومین استان تاریخی ایران به شمار می‌رود. کاوش‌های باستان‌شناسی در این سرزمین گواه آن است که این منطقه از حدود یک میلیون سال پیش تاکنون، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های بشر بوده است. در جریان این کاوش‌ها، اشیاء تاریخی بی‌شماری به دست آمده‌اند که متاسفانه، مردم این استان تاکنون فرصت چندانی برای مشاهده این آثار ارزشمند، که بخشی از هویت و تاریخ گذشته آن‌هاست، نیافته‌اند.
آن‌گونه که مسئولان میراث فرهنگی استان در سال‌های اخیر اذعان کرده‌اند، در حال حاضر بیش از 12 هزار شیء تاریخی در کرمانشاه نگهداری می‌شود که به دلیل نبود فضای مناسب برای نمایش عمومی، در مخازن موزه‌ها انبار شده‌اند. این در حالی است که بخش قابل توجهی از آثار تاریخی مهم استان نیز در موزه‌های سایر شهرهای کشور نگهداری می‌شوند.
اما چگونه ممکن است استانی با این قدمت و غنای تاریخی، هنوز از داشتن یک موزه جامع برای نمایش آثار خود محروم باشد؟ ریشه این مسئله به حدود پنجاه سال قبل بازمی‌گردد؛ زمانی که برای نخستین بار، کلنگ موزه منطقه‌ای کرمانشاه در محوطه‌ای که امروزه اداره کل میراث فرهنگی استان در آن واقع شده، به زمین زده شد. قرار بود این پروژه در زمینی به مساحت 5200 متر مربع و ظرف مدت چهار سال احداث شده و اشیاء تاریخی مکشوفه به آنجا منتقل گردند.
از زمان آغاز عملیات اجرایی تا اواخر دهه 80، تخصیص اعتبارات به این پروژه بسیار اندک و قطره‌چکانی بود، به گونه‌ای که پیشرفت کار به کندی پیش می‌رفت. در طول این سال‌ها، بخشی از فضای در نظر گرفته شده برای موزه منطقه‌ای (همان 5200 متر مربع) نیز به ساخت ساختمان اداره کل میراث فرهنگی استان کرمانشاه اختصاص یافت و به تدریج، ابعاد پروژه اصلی کوچکتر شد. بعدها، پروژه موزه منطقه‌ای کرمانشاه از فهرست موزه‌های بزرگ کشور نیز خارج شد و به تبع آن، تخصیص همان اعتبارات ناچیز نیز متوقف گردید.
از اواخر دهه 80 تا همین سال‌های اخیر، پروژه موزه منطقه‌ای کرمانشاه که دیگر نمی‌توان آن را یک پروژه بزرگ نامید، در رکود و خاموشی عمیقی فرو رفت. پروژه عملاً به خواب زمستانی رفته بود و سقف و دیوارهایش به تدریج رو به فرسودگی و تخریب می‌رفت. در طول چندین دهه گذشته، مدیران میراث فرهنگی استان یا اهتمام جدی برای به سرانجام رساندن این پروژه نداشتند و یا بیشتر درگیر حواشی و پروژه‌های کم‌اهمیت‌تر می‌شدند تا پروژه پردردسری همچون موزه منطقه‌ای. اگر هم برخی از آن‌ها پیگیری‌هایی داشتند، این تلاش‌ها اغلب بی‌نتیجه بود.
بیش از یک دهه از رکود کامل پروژه موزه منطقه‌ای کرمانشاه سپری شد و در طول این سال‌ها، گه‌گاه زمزمه‌هایی برای احیای آن به گوش می‌رسید، اما در عمل اتفاق خاصی رخ نمی‌داد. تا اینکه سرانجام در سال 1399، در سفر رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه به استان، حدود 12 میلیارد تومان به این پروژه اختصاص یافت؛ مبلغی که بعدها به 7.5 میلیارد تومان کاهش یافت و آن هم به صورت اوراق قرضه. در نهایت نیز تنها 3.5 میلیارد تومان از این مبلغ تخصیص پیدا کرد. با این اعتبارات محدود، تنها امکان نوسازی تاسیسات و سیستم الکترونیکی فرسوده ساختمان فراهم شد که همین کار نیز انجام گردید.
پس از چند سال، در سفر سال 1402 رئیس جمهور شهید به کرمانشاه، پروژه موزه منطقه‌ای کرمانشاه به عنوان یکی از پروژه‌های اولویت‌دار استان مورد توجه قرار گرفت و در این سفر مصوب شد حدود 70 میلیارد تومان طی مدت سه سال به این پروژه اختصاص یابد تا به سرانجام برسد. در سال نخست نیز 10 میلیارد تومان به پروژه تخصیص یافت که بخش عمده‌ای از این اعتبار نیز صرف نوسازی این بنای قدیمی و نم‌دار شد تا دوباره جان تازه‌ای بگیرد.
هرچند که از این سال، تلاش‌ها برای احیای موزه منطقه‌ای کرمانشاه افزایش یافت، اما پس از آنکه مسئولان استانی عزم خود را جزم کردند تا این پروژه را از سکون خارج کنند، مشکلات دیگری به تدریج آشکار شد. مهم‌ترین این مشکلات، مغایرت طرح و معماری اولیه موزه منطقه‌ای با ضوابط احداث موزه‌های مدرن بود. طرح اولیه که بر اساس استانداردهای دهه 50 شمسی تهیه شده بود، با ضوابط جدید موزه‌های کشور همخوانی نداشت و نیازمند بازنگری اساسی بود.
برای حل این چالش، مقرر شد مطالعات طرح محتوایی، معماری داخلی و گرافیک محیطی موزه منطقه‌ای توسط یک شرکت مشاور متخصص انجام شده و برای تایید نهایی به وزارت میراث فرهنگی ارسال گردد. طی یک تا دو سال گذشته، تلاش مسئولان میراث فرهنگی استان بر این بوده است که این موزه مطابق با آخرین استانداردهای روز موزه‌های بین‌المللی ساخته شود تا بتواند به نحو شایسته‌ای میزبان آثار ارزشمند تاریخی استان باشد.
اکنون که قرار است رئیس جمهور در اردیبهشت ماه سال جاری به کرمانشاه سفر داشته باشد، پروژه موزه منطقه‌ای کرمانشاه بار دیگر در صدر فهرست پروژه‌های اولویت‌دار استان قرار گرفته است تا در این سفر، اعتبارات لازم برای تکمیل آن جذب شود.
داریوش فرمانی، مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمانشاه، با تایید قرار گرفتن پروژه موزه منطقه‌ای در اولویت‌های سفر رئیس جمهور، به سال‌ها بلاتکلیفی این پروژه اشاره کرد و افزود: “مطالعات طرح محتوایی، معماری داخلی و گرافیک محیطی پروژه هم اکنون در مراحل پایانی قرار دارد و تا چند روز دیگر به اتمام می‌رسد تا بتوانیم بر اساس آخرین استانداردهای روز موزه‌های کشور، عملیات اجرایی را به پیش ببریم.”
وی در خصوص آخرین برآوردهای انجام شده برای تکمیل این موزه گفت: “طبق آخرین محاسبات صورت گرفته، اتمام کامل این پروژه نیازمند حدود 250 میلیارد تومان اعتبار است.”
فرمانی همچنین به مسئله ساختمان اداری اداره کل میراث فرهنگی استان اشاره کرد و اظهار داشت: “در سال‌های گذشته، بخشی از فضای در نظر گرفته شده برای موزه به ساختمان اداری اداره کل میراث فرهنگی استان تبدیل شده است. خوشبختانه، اخیراً دیداری با وزیر محترم میراث فرهنگی داشتیم و مقرر شد یک ساختمان اداری جدید برای میراث فرهنگی استان احداث شود تا ساختمان فعلی تخلیه و به موزه منطقه‌ای الحاق گردد. ساختمان کنونی میراث فرهنگی استان نیز پس از تخلیه، به عنوان ساختمان اداری موزه منطقه‌ای مورد استفاده قرار خواهد گرفت.”
مدیرکل میراث فرهنگی استان در پایان ابراز امیدواری کرد که در سفر آتی رئیس جمهور به استان، مشکل دیرینه موزه منطقه‌ای برای همیشه حل شده و با تخصیص اعتبارات مناسب، این پروژه پس از نیم قرن انتظار، سرانجام به سرانجام برسد و مردم کرمانشاه و گردشگران بتوانند از گنجینه ارزشمند تاریخ و فرهنگ این دیار بهره‌مند شوند. تکمیل این موزه نه تنها یک مطالبه دیرینه مردم استان است، بلکه گامی مهم در راستای حفظ و معرفی میراث غنی ایران زمین خواهد بود.