ایران با تولید حدود ۹۰ درصد از زعفران جهان، نه‌تنها بزرگ‌ترین منبع این ادویه گران‌قیمت است، بلکه سالانه بیش از ۲۰۰ تن از بهترین ارقام «اشرسی» و «زاهدی» را به بازارهای خارجی عرضه می‌کند. با این حال، بین ۹۰ تا ۱۰۰ تن از محصول ایران به شکلی غیررسمی از مرزهای شرقی خارج می‌شود و در افغانستان بسته‌بندی شده، با پروانه ساخت جعلی به نام این کشور صادر می‌گردد. این روند، هم باعث کاهش درآمدهای دولت و تولیدکنندگان می‌شود و هم برند تاریخی طلای سرخ ایران را در بازارهای هدف مخدوش می‌کند.
چرا زعفران ایرانی قاچاق می‌شود؟
- همجواری جغرافیایی: شهرهای مرزی خراسان بزرگ با افغانستان پیوندهای قومی و تجاری دارند و عبور مقدار محدود محموله زعفران به‌راحتی صورت می‌گیرد.
- موانع ارزی و تعرفه‌ای: صادرکنندگان ایرانی باید ارز خود را با ۳۰ درصد زیر قیمت بازار در سامانه نیما ارائه کنند؛ در حالی که از مبدا افغانستان به مقصد هند، زعفران با تعرفه صفر درصد به فروش می‌رسد، نه ۳۸ درصد.
پیامدها و مسیر نجات یکپارچه
قاچاق گسترده زعفران ایران، جایگاه صادرات رسمی را تضعیف و سود قاچاقچیان را افزایش می‌دهد. برای محافظت از برند «طلای سرخ ایران» و تشویق صادرکنندگان قانونی، دو گام کلیدی پیشنهاد می‌شود:
- اصلاح سیاست‌های ارز صادراتی: کاهش تکالیف پیمان‌سپاری و تسهیل بازگشت ارز به قیمت بازار آزاد تا انگیزه قانونی صادرکردن حفظ شود.
- پیاده‌سازی سامانه ره‌گیری بسته‌ها: به کمک فناوری‌هایی مانند بارکد یا نشانه مکانی جغرافیایی (PGI)، هویت مبدا زعفران تثبیت و از بسته‌بندی غیرمجاز جلوگیری گردد.
با اتخاذ این راهکارها و تقویت ظرفیت بسته‌بندی داخلی، ایران می‌تواند از منافع اقتصادی زعفران خود حراست کند و نام طلای سرخ را بار دیگر در صدر ادویه‌های لوکس جهانی قرار دهد.
آرزو سمیعی، یکی از روزنامه‌نگاران پرشور و متعهد مجله خبری است که با نگاهی دقیق و تیزبین، به پوشش مسائل اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد. او با تخصص در حوزه‌هایی مانند حقوق زنان، محیط زیست و آموزش، همواره در تلاش برای آگاهی‌بخشی و ایجاد تغییرات مثبت در جامعه است.