موسسه تحقیقاتی بین‌المللی صلح استکهلم (SIPRI) در تازه‌ترین گزارش خود از افزایش بی‌سابقه هزینه‌های نظامی در سطح جهان خبر داد. بر اساس این گزارش که امروز (دوشنبه) منتشر شد، مجموع مخارج نظامی جهانی در سال ۲۰۲۴ به رقم سرسام‌آور ۲.۷ تریلیون دلار رسیده است. این میزان، بزرگترین افزایش سالانه از زمان پایان جنگ سرد تاکنون محسوب می‌شود و کارشناسان، تشدید درگیری‌ها و افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی در مناطق مختلف جهان را عامل اصلی این جهش هزینه‌ای می‌دانند.
یافته‌های این موسسه پژوهشی معتبر نشان می‌دهد که قاره اروپا و منطقه غرب آسیا شاهد شدیدترین افزایش‌ها در هزینه‌های نظامی بوده‌اند. به طوری که برخی کشورهای اروپایی رشدی «بی‌سابقه» در بودجه‌های دفاعی خود تجربه کرده‌اند. این گزارش تاکید می‌کند که هزینه‌های نظامی در سراسر جهان، به ویژه در این دو منطقه بحرانی، روندی صعودی به خود گرفته است.
بر اساس داده‌های SIPRI، هزینه‌های نظامی در مقایسه با سال ۲۰۲۳، رشدی معادل ۹.۴ درصد را در سطح جهانی نشان می‌دهد. سال ۲۰۲۴، دهمین سال متوالی است که جهان شاهد افزایش در مخارج نظامی خود بوده است؛ روندی نگران‌کننده که نشان از تغییر در اولویت‌های جهانی و افزایش رقابت‌های تسلیحاتی دارد.
شیائو لیانگ، محقق موسسه سیپری، در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه این افزایش را «بی‌سابقه» توصیف کرد و گفت: «این بالاترین افزایش سالانه از زمان پایان جنگ سرد بوده است. اگرچه ممکن است در طول دوران جنگ سرد افزایش‌های بیشتری نیز وجود داشته باشد، اما متاسفانه داده‌های دقیق و قابل اتکا مربوط به اتحاد جماهیر شوروی در آن زمان در دسترس نیست.»
این گزارش همچنین تصریح می‌کند که در سال گذشته میلادی، بیش از ۱۰۰ کشور جهان، از جمله تمامی ۱۵ کشوری که بیشترین سهم را در هزینه‌های نظامی جهانی دارند، بودجه دفاعی خود را افزایش داده‌اند. این گستردگی افزایش بودجه‌های نظامی، نشان از یک نگرانی فراگیر در میان کشورهای مختلف نسبت به امنیت و ثبات بین‌المللی دارد.
پیامدهای سنگین افزایش هزینه‌های نظامی:
لیانگ با اشاره به «تاثیر چشمگیر» این افزایش هزینه‌ها هشدار داد: «علت اصلی این مساله، بدون شک افزایش قابل توجه تنش‌های ژئوپلیتیکی در نقاط مختلف جهان است. این افزایش هزینه‌های نظامی احتمالاً تاثیرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شگرفی بر جوامع خواهد گذاشت. کشورهایی که هزینه‌های نظامی خود را به طور قابل توجهی افزایش داده‌اند، باید در تصمیمات بودجه‌ای خود، مجموعه‌ای از مسائل مهم را در نظر بگیرند.»
وی در ادامه به برخی از پیامدهای این افزایش هزینه‌ها اشاره کرد و گفت: «به عنوان مثال، ما شاهد بوده‌ایم که بسیاری از کشورهای اروپایی برای تامین مالی افزایش هزینه‌های نظامی خود، از دیگر بخش‌های بودجه مانند کمک‌های بین‌المللی کاسته‌اند و تلاش می‌کنند از طریق افزایش مالیات یا تکیه بر وام و بدهی، منابع مالی مورد نیاز را تامین کنند. این تغییر در اولویت‌های بودجه‌ای می‌تواند تاثیرات بلندمدتی بر توسعه اجتماعی و اقتصادی این کشورها داشته باشد.»
منطقه اروپا، به ویژه با در نظر گرفتن جنگ اوکراین و نقش روسیه در آن، عامل اصلی افزایش هزینه‌های نظامی در سال ۲۰۲۴ بوده است. هزینه‌های نظامی در این قاره با یک جهش ۱۷ درصدی به رقم ۶۹۳ میلیارد دلار رسید. گزارش سیپری تاکید می‌کند که «تمامی کشورهای اروپایی به جز مالت بودجه نظامی خود را افزایش داده‌اند و این روند، هزینه‌های نظامی اروپا را به بالاترین سطح خود پس از پایان جنگ سرد رسانده است؛ یک رکورد بی‌سابقه که نشان از تغییر اساسی در رویکرد دفاعی این قاره دارد.»
هزینه‌های نظامی روسیه در سال ۲۰۲۴ به ۱۴۹ میلیارد دلار رسید که نشان از افزایش ۳۸ درصدی نسبت به سال قبل و دو برابر شدن این رقم از سال ۲۰۱۵ تاکنون دارد. این افزایش چشمگیر، بازتابی از درگیری‌های جاری و تلاش روسیه برای تقویت توان نظامی خود است.
در همین حال، هزینه‌های نظامی اوکراین نیز با ۲.۹ درصد افزایش به رقم ۶۴.۷ میلیارد دلار رسید. اگرچه این مبلغ تنها معادل ۴۳ درصد از هزینه‌های تسلیحاتی روسیه است، اما برای اوکراین معادل ۳۴ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور محسوب می‌شود. این بدان معناست که کی‌یف در سال ۲۰۲۴، سنگین‌ترین بار نظامی را در میان تمامی کشورهای جهان به دوش کشیده است.
آلمان در مسیر تسلیح مجدد:
بر اساس گزارش جدید موسسه تحقیقاتی سیپری، هزینه‌های نظامی آلمان در سال ۲۰۲۴ شاهد یک رشد قابل توجه ۲۸ درصدی بوده و به رقم ۸۸.۵ میلیارد دلار رسیده است. این افزایش، آلمان را با پیشی گرفتن از هند، به چهارمین کشور بزرگ جهان از نظر افزایش هزینه‌های نظامی تبدیل کرده است.
شیائو لیانگ، محقق موسسه سیپری، در این باره گفت: «آلمان برای نخستین بار از زمان اتحاد مجدد آلمان شرقی و غربی، به بزرگترین کشور در غرب و مرکز اروپا از نظر هزینه‌کرد در امور نظامی تبدیل شده است. این تغییر نشان‌دهنده یک تحول اساسی در سیاست دفاعی آلمان و واکنش این کشور به تغییرات ژئوپلیتیکی در اروپا است.»
آمریکا؛ همچنان بزرگترین هزینه‌کننده نظامی جهان:
ایالات متحده آمریکا، به عنوان بزرگترین هزینه‌کننده نظامی در جهان، در سال ۲۰۲۴ نیز هزینه‌های خود را ۵.۷ درصد افزایش داد و به رقم خیره‌کننده ۹۹۷ میلیارد دلار رساند. این میزان به تنهایی ۳۷ درصد از کل هزینه‌های نظامی جهان و ۶۶ درصد از هزینه‌های نظامی در میان کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را تشکیل می‌دهد.
گزارش سیپری همچنین نشان می‌دهد که مجموع هزینه‌های نظامی ۳۲ عضو ناتو در سال ۲۰۲۴ با افزایش هزینه‌های تمامی اعضا به رقم ۱.۵ تریلیون دلار رسیده است. لیانگ در این باره گفت: «ما در سال ۲۰۲۴ شاهد بودیم که ۱۸ کشور از ۳۲ کشور عضو ناتو به هدف تعیین شده برای هزینه‌کرد دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود در امور نظامی رسیدند که بالاترین میزان از زمان تاسیس این ائتلاف نظامی است.»
اگرچه بخشی از این افزایش هزینه‌ها در کشورهای اروپایی ناشی از کمک‌های نظامی این کشورها به اوکراین بوده است، اما نگرانی‌های فزاینده نسبت به احتمال کاهش یا قطع همکاری‌های امنیتی ایالات متحده با این ائتلاف نیز به این روند دامن زده است. محقق موسسه سیپری در ادامه گفت: «واقعاً یک تغییر اساسی در سیاست‌های دفاعی اروپا رخ داده است، به طوری که به نظر می‌رسد در سال‌های آینده شاهد برنامه‌های تدارکاتی گسترده در صنایع تسلیحاتی این قاره خواهیم بود.»
رشد ۱۵ درصدی هزینه‌های نظامی در غرب آسیا:
بودجه‌های نظامی در منطقه پرتنش غرب آسیا نیز در سال ۲۰۲۴ به طرز چشمگیری افزایش یافته و به حدود ۲۴۳ میلیارد دلار رسیده است که نسبت به سال ۲۰۲۳، رشدی معادل ۱۵ درصد را نشان می‌دهد. ادامه درگیری‌ها و ناآرامی‌ها در این منطقه، عامل اصلی این افزایش قابل توجه بوده است.
همزمان با ادامه حملات رژیم صهیونیستی به نوار غزه، هزینه‌های نظامی این رژیم در سال ۲۰۲۴ با یک جهش ۶۵ درصدی به رقم ۴۶.۵ میلیارد دلار رسید. موسسه بین‌المللی صلح استکهلم خاطرنشان می‌کند که این میزان، بزرگترین افزایش سالانه در هزینه‌های نظامی رژیم صهیونیستی از زمان جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ تاکنون محسوب می‌شود.
چین و سه دهه رشد متوالی هزینه‌های نظامی:
چین، به عنوان دومین کشور پرهزینه جهان در امور نظامی، در سال ۲۰۲۴ بودجه دفاعی خود را با ۷ درصد افزایش به حدود ۳۱۴ میلیارد دلار رساند. این افزایش، به گفته گزارش سیپری، «نشانه‌ای از سه دهه رشد متوالی» در هزینه‌های نظامی این کشور است. چین که به طور فعال در حال سرمایه‌گذاری در نوسازی ارتش و گسترش قابلیت‌های جنگ سایبری و زرادخانه هسته‌ای خود است، به تنهایی نیمی از کل هزینه‌های نظامی در منطقه آسیا و اقیانوسیه را به خود اختصاص داده است.
گزارش تکان‌دهنده موسسه سیپری از افزایش بی‌سابقه هزینه‌های نظامی در جهان، زنگ هشداری برای جامعه بین‌المللی است. این افزایش چشمگیر، نه تنها نشان‌دهنده تشدید تنش‌ها و درگیری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است، بلکه می‌تواند منابع عظیمی را که می‌توانست در زمینه‌های توسعه پایدار، بهداشت، آموزش و مبارزه با فقر هزینه شود، به سوی مقاصد نظامی سوق دهد. تحلیل دقیق علل و پیامدهای این روند صعودی و تلاش برای یافتن راهکارهای دیپلماتیک و مسالمت‌آمیز برای کاهش تنش‌ها و کنترل هزینه‌های نظامی، یک ضرورت فوری برای حفظ صلح و امنیت جهانی و تضمین آینده‌ای بهتر برای بشریت محسوب می‌شود.