کتاب «کلمات و بناها: مجموعه واژگان معماری مدرن» نوشته ایدرین فورتی و ترجمه هدیه نوربخش، فراتر از فهرست تعاریف معماری قدم می‌گذارد و به پرسش‌های بنیادینی درباره چگونگی اندیشیدن و سخن گفتن ما از فضاهای ساخته‌شده پاسخ می‌دهد. این اثر، پلی است میان تاریخ، نظریه و عمل حرفه‌ای که می‌کوشد نشان دهد هر واژه در معماری به مثابه دریچه‌ای است به فهم عمیق‌تر رابطه انسان با محیط زیست فرهنگی خود.
معماری به مثابه زبان
معماری تنها خلق حجم و فرم نیست؛ این هنر به‌واسطه واژگان، معنا می‌یابد. فورتی با مروری تاریخی بر پیدایش اصطلاحاتی مانند «پیلوتی» (pilotis) در لوکوربوزیه یا مفهوم «فضای روان‌گردان» در معماران پست‌مدرن، نشان می‌دهد که چگونه هر واژه حامل اندیشه‌ای خاص درباره نظم اجتماعی، هویت ملی یا تجربه فردی است. او ثابت می‌کند که بی‌توجهی به ریشه‌های این مفاهیم، به‌معنای گسست از جریان اصلی تفکر معماری است.
واژگان مدرن و تحلیل ساختاری
در شش فصل منسجم، فورتی ابتدا با بررسی زبان مدرنیسم آغاز می‌کند و سپس به نقش ترسیم و خط‌کشی‌های فنی می‌پردازد؛ از این منظر، نقشه‌ها و دیاگرام‌ها نه صرفا ابزار اجرایی، که بازتاب‌دهنده گفتمان زمانه‌اند. یکی از مهم‌ترین مباحث کتاب، پرداختن به مفهوم «متریالیتی» است؛ یعنی چگونگی نسبت‌دهی زبان به جنس مصالح و تأثیر آن بر ادراک فضا و تداوم حافظه فرهنگی.
فصل برگزیده: استعاره و معماری
فصل چهارم کتاب، به بررسی استعاره‌های علمی و فلسفی اختصاص یافته است. فورتی نشان می‌دهد چطور واژه‌هایی مانند «پوسته» (shell) یا «پویا» (kinetic) از فیزیک و علوم زیستی اقتباس شده تا فضای معماری را به‌مثابه فرآیندی زنده و در حال تغییر تصویر کنند. این شیوه تحلیل به معماران کمک می‌کند نه تنها اجزا را، بلکه روابط میان انسان، بنا و محیط را نیز درک کنند.
واژگان کلیدی و کاربردهای حرفه‌ای
در پایان کتاب، لیستی از واژگان کلیدی ارائه شده که با دنبال کردن مسیر تاریخی و فرهنگی هر کلمه، بینش تازه‌ای به خواننده می‌بخشد. این بخش می‌تواند به‌عنوان مرجع کوتاه برای معماران، منتقدان و حتی شهرسازان کاربرد داشته باشد:
- واژگان پایه: فرم، فضا، سازه، پوسته
- مفاهیم تکاملی: متریالیتی، پدیدارشناسی فضا، تعامل انسان–بنا
چرا «کلمات و بناها» را بخوانیم؟
- برای دانشجویان: درک عمیق از سرفصل‌های طراحی و نقد معماری
- برای معماران: ابزار تحلیل پروژه‌ها و ارتباط مؤثر با کارفرما
- برای شهروندان علاقه‌مند: فهم بهتر ساختمان‌های شهری و هویت فرهنگی آن‌ها
با خواندن «کلمات و بناها»، مخاطب با چشم و زبان تازه‌ای به بناها می‌نگرد؛ آن‌چنان که هر تعریف، او را به کاوش در لایه‌های پنهان معنا، تاریخ و تجربه انسانی فرا می‌خواند. این کتاب نه فقط مرجعی برای واژگان، بلکه راهنمایی عملی است برای آنکه معماری را روایت و زندگی کنیم.
آرزو سمیعی، یکی از روزنامه‌نگاران پرشور و متعهد مجله خبری است که با نگاهی دقیق و تیزبین، به پوشش مسائل اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد. او با تخصص در حوزه‌هایی مانند حقوق زنان، محیط زیست و آموزش، همواره در تلاش برای آگاهی‌بخشی و ایجاد تغییرات مثبت در جامعه است.