## بحران آلودگی هوا در کلان‌شهرها: زنگ خطری برای سلامت و اقتصاد
هشدارهای جدی سازمان هواشناسی در خصوص افزایش شدید آلودگی هوا در کلان‌شهرهای کشور، زنگ خطری برای سلامت شهروندان به صدا درآورده است. این اخطاریه نارنجی رنگ، از تشدید آلودگی هوا در تهران، اصفهان، کرج و مشهد از ۲۷ تا ۲۹ آذر خبر می‌دهد. بر اساس پیش‌بینی‌ها، کیفیت هوا به شدت کاهش یافته و شاخص آلودگی به حد بسیار ناسالم برای تمام گروه‌های سنی خواهد رسید مگر آنکه اقدامات فوری برای مهار آلاینده‌های ثابت و متحرک، به ویژه در مناطق صنعتی و پررفت‌وآمد، انجام شود.
عامل اصلی این بحران، سکون هوا و نبود باد کافی است؛ پدیده‌ای تکراری در این فصل از سال. مسئولان ضمن توصیه به کاهش فعالیت‌های بیرون از منزل برای سالمندان، کودکان و بیماران قلبی و ریوی، بر استفاده از ماسک‌های استاندارد تاکید دارند. اما عوارض درازمدت استنشاق این حجم از آلاینده‌ها و زمان بروز آن‌ها چه خواهد بود؟ آیا تعطیلی مدارس و ادارات به تنهایی کافیست؟
**هزینه سنگین سلامتی و اقتصادی آلودگی هوا**
مطالعات نشان می‌دهند آلودگی هوا عواقب جبران‌ناپذیری بر سلامت شهروندان دارد. دکتر شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، پیش‌تر از افزایش قابل توجه بیماری‌های قلبی و تنفسی و مرگ و میر در افراد مسن و بیماران قلبی در شرایط آلودگی هوا هشدار داده بودند. ایشان همچنین مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان و پرهیز از فعالیت‌های سنگین در فضای باز را توصیه کرده‌اند.
آمار تکان‌دهنده مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در سال ۱۴۰۲، بیش از ۳۰ هزار و ۶۰۰ مورد در ۵۷ شهر با جمعیتی بالغ بر ۴۸ میلیون نفر بوده است. این فاجعه انسانی، بار مالی سنگینی (۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان در سال) را بر دوش نظام سلامت کشور می‌گذارد. بنابراین، تمرکز بر پیشگیری به جای درمان، امری حیاتی است.
**نقش وزارت بهداشت در شرایط بحرانی**
وزارت بهداشت براساس قانون هوای پاک، وظیفه اعلام شرایط اضطراری را بر عهده دارد. این تصمیم‌گیری با بررسی داده‌های هواشناسی (وضعیت سکون هوا، سرعت باد)، اطلاعات ایستگاه‌های سنجش آلودگی و روند مراجعات اورژانسی صورت می‌گیرد. در شرایط بحرانی، کنترل منابع آلودگی و کاهش مواجهه مردم از اولویت‌هاست؛ از جمله دورکاری، ممنوعیت فروش طرح ترافیک، برخورد با خودروهای آلاینده، تعطیلی صنایع، آموزش مجازی و لغو رویدادهای ورزشی.
**تهرانِ پاک؛ آرزویی دست‌نیافتنی؟**
آمارها نشان می‌دهند هوای تهران در ابتدای سال جاری، تنها پنج روز پاک بوده است. اگرچه روزهای با هوای قابل قبول افزایش یافته، اما هنوز فاصله زیادی تا استانداردهای جهانی داریم. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد بسیاری از مفاد قانون هوای پاک به درستی اجرا نشده‌اند. هم‌اکنون هوای تهران در شرایط ناسالم قرار دارد و توصیه می‌شود افراد آسیب‌پذیر در منزل بمانند.
**راهکارهای عملی برای مقابله با آلودگی هوا**
اجرای صحیح قانون هوای پاک (مصوب ۹۶) می‌تواند به کاهش آلودگی کمک کند. استفاده از انرژی‌های پاک، سوخت استاندارد، توسعه حمل و نقل عمومی و اسقاط خودروهای فرسوده (حدود ۲.۵ میلیون خودرو و ۹۰ درصد از ۱۲ میلیون موتورسیکلت فرسوده) از ضروریات است. سازمان‌های مربوطه باید اقدامات فوری را در مناطق آلوده اجرا کنند. لازم به ذکر است که بیش از ۹۰ درصد مردم جهان در مناطق با آلودگی بالای هوا زندگی می‌کنند و سالانه بیش از ۸ میلیون مرگ به این معضل نسبت داده می‌شود.
